Komi Zyrians Traditional Culture

КОМИ КУЛЬТУРА ГРАММАТИКА СЛОВАРИ ЛИТЕРАТУРА МУЗЫКА ТЕАТР ЭТНОГРАФИЯ ФОТОАРХИВ КНИГИ

ЯГМОРТ · поэма, Иван Куратов, 1873-1875.

 ЯГМОРТ    (поэма)
Иван Куратов, 1873-1875.

Первое прибавление
к 1-й песни Ягморта

1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Кытӧн ыджыд чукӧрӧн
Лэбалӧны тшыктӧм таръяс...
Вежныд петӧ, закуч каръяс?

2
Мед оз шогсьы тіян пар,
Коньӧръясӧй Кардор, Перым,
Медся коньӧр Питир кар!
Мый на тіянлы ми керим
Омӧль, сыысь ӧтар, кор
Сӧмын ыстам мустӧмтор?

3
Сьӧмга, тарлӧн мустӧм кӧрыс
Коми мортлы, сы вӧсна
Мый эз видлыв кыйсьӧм бӧрас
Кӧрсӧ ачыс некор на...
Шыблалӧ мый коми, лэптӧ
И эн паськӧдлӧ зэв зептӧ!

4
Донтӧма-ӧ мынтанныд,
Дона-ӧ, мый сійӧ шуад?
Коми этша тӧдӧ лыд,
Нырӧдыс пыр сійӧс нуад...
Донтӧм вӧсна сьӧмгаӧн
Он жӧ виньдӧ сёйигӧн!

5
Ягморт Печораын оліс...
Енманӧй, сет паметьӧс!
Печора пыр коркӧ воліс
Азияысь мыйта йӧз!
Волісны тай Азияысь,
Биысь моза повзьӧмаӧсь...

6
Асьныс найӧ вӧлісны
Би кодьӧсь, эз видзны нинӧм,
Ловъя мортӧс кулисны,
Мамлысь вундавлісны кынӧм,
Кутюӧс моз питорсӧ
Шыбитлісны ывлаӧ...

7
Дӧзмӧдісны быдся нылӧс.
Зонсӧ сылысь вилісны,
Ен эз вӧв тай налӧн вылас,
Быдсӧ бут-бат вӧчисны.
Азияысь, шуам войдӧр,
Воліс омӧль, омӧль войтыр!

8
Медся лёк сэн вӧліс гунн,
Вӧв вылас и узьліс сійӧ;
Чукля кокалӧн эз вун
Кыйны-й лэбачӧс ас кио...
Сійӧ воліс кыдзи царь;

9
И герул, уйморт и манса,
Гот, маджар и суоми
Сы бӧр воалісны. Тансӧ,
Коми йӧз, тшӧтш волім ми!
Сыктыв вылын уна во ми
Сэксянь олімӧ нин, коми!

10
Татчӧс важ олысьяс пыр
Лёк йозысь сэк пышъялісны,
Пышъялісны бӧрдігтыр
Лунвылӧ и пуксялісны
Мукӧд юяс дорӧ, кӧн
Ми ног оз тай синваӧн

11
Бӧрдны сьӧкыд няньтӧм воӧ!
На бӧрысь герул и гунн
Вӧтчисны и, гӧгӧрвоӧ,
Эз на сё кымын во мун
Сы бӧрын, кыдз лёк йӧз бырис,
Сійӧ му пытшкӧ моз пырис...

12
Кӧн Атилла? Кӧні гунн?
Дыр-ӧ чорыд кипод улас
0йзіс Рим, код, кыдзи тун,
Римлянинӧ вӧй герулӧс
Кужис вӧчны? Войтырын
Мывкыд — медся ыджыд вын!

13
Азияса лёк йӧз кежис
Войвылӧ, и войвылыс
Регыд русӧ налысь вежис.
Регыд вир тан дэбаліс,
Этша вывті нин — и понмысь
Лоис кукань, пӧчӧ — зонмысь...

14
Ми сэк лоим рамӧсьджык.
Туйысь мудзмысьт Сыктыв дінӧ
Пуксялім ми ньӧжйӧник.
Мукӧд коми мукӧдінӧ
Вештысисны; Удора
Босьтім ми и Печора...

15
Сэсянь кызмырдӧн ми няньӧс
Татысь пондім перйыны.
Пыр жӧ вӧлімӧ ми шаньӧсь...
Ми эг кужлӧ гусясьны,
Воас йӧз и миян пачысь
Шыд-рок кыскавлывліс ачыс!

16
Миян вӧлі — лӧсьӧдлӧм
Ас ен, кодлы-й юрбитлімӧ.
Миян енмӧй тӧдлывлӧм,
Мый ми уна шогсьывлімӧ;
Сэк, мед оз вӧч аслыс шог,
"Йӧзӧдз?— шуис,— мый мем мог?"

17
И Стефан мӧд енмӧс вайис
Коми муӧ. Медбур ен!
Миянлы и коліс тайӧс.
Мукӧд Печораӧ сэн
Пышйисны бур енмысь! Пама
Ачыс сэтчӧ пышйис рама!

 

Второе прибавление
к 1-й песни Ягморта

28
Со ті вӧрысь петінныд,
Дзормӧм пуяссӧ тай сэтчӧ
Кынмыны ті колинныд...
Вуджид грездысь грездӧ; лэччӧ
Шонді нин. Сідз сэні лун
Дженьыд нэма; сідз сэн ун

29
Аслыс босьтӧ лун-вой уна.
Ош тан узьӧ быдса тӧв...
Коми ошлань этша мунӧ,
Узиг во-во... Эз кӧ вӧв
Сымда узьысь коми... Кылӧ:
Эн зэв кайӧ коми вылӧ!

30
Вӧла-доддя лётӧдӧ
Тырӧм туйӧд грездлань. Грездыс
Ачыс паныд котӧртӧ
Мудзӧм туй йӧзлы. Ен мездіс
Вӧр шӧр вӧрын гегдӧмысь.
Аддзам тыв нин потшӧслысь.

31
Пӧрысь потшӧс ковакылӧ,
Кусьыс петӧ коньӧрыд —
Ывла вылын кӧдзыд сылы...
Со нин матын — аддзанныд?—
Кодзув моза шоныд биыс
Кӧнкӧ сотчӧ керка пиас...

32
Со нин пон, дзик кӧин кодь,
Ӧтпыр увтыштіс и дугдіс;
Со нин керка дінӧ додь
Сувтӧма — и лолын югдіс...
Шойччыштамӧ ми нин тан!
Дерт ӧд, кыдзкӧ шойччыштан...

33
Ӧдзӧс воссис; кӧдзыд руыс
Панйис пырысьяссӧ, мед
Керкаас на найӧс суас...
Сартас зіля синмад тэд
Лэдзӧ тшынсӧ; пеша гӧгӧр
Чирк моз чеччалӧ тай ӧгыр,

34
Чеччалӧ и волӧдзад.
Тӧрӧкан со пазысь петіс,
Сійӧ видзӧдлыны рад,
Кутшӧм гӧсьтӧс енмыс сетіс.
Коми муын абу вӧй
Тӧрӧкан, бур лыддьысьӧй.

35
Вӧйджык войтыр; найӧс оні
Лудік-тӧрӧканъясысь
Станӧвӧйяс повзьӧдлӧны
Ёнджыка. И лудік кысь
Морт мындасӧ, колӧ шуны,
Мортлысь вирсӧ вермас юны?

36
Паськыд роч империа;
Тані-й бур туйяссӧ колӧ
Нюжӧдлыны мичаа;
Тані-й туйясысь ті полӧ!
Мукӧд муын ньӧжйӧник
Воан — карысь кар сэн дзик,

37
Кыдзи петны йӧрысь йӧрӧ...
Мунӧ ті кӧть Кардорӧ,
Мунӧ ті кӧть Рочму шӧрӧ,
Корсьны пондад весьшӧрӧ
Шаньджык станцияяс. Сійӧ
Ен нин, буракӧ, сідз сиӧ!

38
Печораын омӧль туй,
Гидъяс станцияяс татӧн.
Шаньджык пасяд ныртӧ сюй,
Доддяд пукав ыджыд матӧн...
Весьшӧрӧ эн сӧмын вид
Сэні Печораса гид...

39
Кыдзи тані лоны шогмӧ
Шаньджык станцияяслы,
Кодыр Мӧскуаысь ог ме
Шаньджыкъяссӧ аддзывлы?
Виччысь колян эбӧсӧдзыд,
Гашкӧ, оз ло доддяд кӧдзыд...

 

Третье прибавление
к 1-й песни Ягморта

41
Кымынысь ме вӧлі кыйла
Йӧзӧс наян сёрниын?
Кымынысь ме шулі: "Мыйла
Вывті ачыд сёрнитін?"
Сулав! Веськала ме сэсся,
Рамджыксӧ он аддзӧ месся!

42
Пидзӧс вылӧ уськӧдча,
Ен водзын ме ӧні ёрся,
Мый ме тасянь кутчыся
Быдся вывтіысь и корся
Лолысь эбӧс... Мед кӧть час
Сӧмын колан сёрнитсяс!

 

Четвертое прибавление
к 1-й песни Ягморта

58
Тӧда, енвевт лӧз, а видз,
Тӧда, нюдзвиж. Сідз жӧ-й вӧръяс.
Пелысь, тӧда, гӧрд; дзик сідз
Гӧрдӧсь школяръяслӧн бӧръяс...
Кыдзи та бӧрын ог гиж:
"Корысьяслӧн чужӧм виж"?

59
Ягморт, код пыр ягын вӧлӧм,
Кыдзи-й нимсьыс тыдалӧ,
Тайӧс... ставсӧ... эз тӧд. Сьӧлӧм
Сылы мыйя-й висьталӧ
Югыдысь тан, ен кӧ тӧдӧ!
Югыд сійӧс асланьӧдӧ!
1870-1873.

 

*   *   *





Иллюстрации художника Игнатова В.Г.
к преданию "ЯГМОРТ, Туган и Райда"




См. Костюм Коми Охотника Тугана.

 

"ЯГМОРТ"-ысь

Грездӧ локтіс юӧр
Ягморт висьӧм йылысь,
Да эз дзонь лок; сійӧс
Тӧв ныр вайис ылысь.
Сайдтӧмлы туй абу;
Веськыда оз лый,
Люкасьӧ быдторкӧд,
Массааджык мый.
Бергалӧ и изӧ,
Лыа быглялӧ,
Быдся пельӧ сюйсьӧ,
Фат моз шутьлялӧ...
Изӧм юӧр грездын
Тӧв ныр шутёвтӧма
Медводз пӧчлы, коді
Важӧн пельтӧммӧма.

Оз кӧть гӧгӧрво нем,
Ена пӧчӧ повзяс,
Сы вылын том йӧзлы
Сералыштны ковзяс.

"Мый тэ дурскан ковтӧг?—
Шуалӧны пӧчлы.—
Кодыр лёк пон висьӧ,
Сэки-й овны кӧчлы".
Кыдзи ворсанінын
Гажа Помӧздінын;
Некод оз тӧд поз;
Ӧтилаӧ, кылӧ
Корӧ ывла вылӧ
Юӧр жыннян моз.
Сэні шмыньялӧны,
Сэні окасьӧны...
"Висьӧ! Мый он бӧрд?"
"Висьӧ,— мӧдыс шуӧ.—
Ловъянас ог суӧ...
Кыдз нӧ коляс сьӧрд?"
"Кодыр сысянь орим,
Ёна сійӧс ёрим;
Оні ӧвсьылам;
Кулӧмнас тай мездіс
Быдся шогысь грездӧс;
Бурӧн кодралам".
"Ме ог гарав мыжсӧ,
Вундышта ме гыжсӧ,
Мед сы эбӧс-вын
Коляс тӧд вылын".
"Коді кыскас сӧнсӧ?
Кепысь вылам гӧнсӧ
Нетшка пель дінсьыс,
Кор сідз лӧсяліс".
"Мый нӧ, вокъяс, колӧ мунны!
Сэк кості, кор кывберитам,
Коньӧр Ягморт сісьмас тут,
И он сибав сы дінӧ".
"Колӧ мунны, колӧ-й нуны
Мыйкӧ ошйысьӧмысь ӧтар.
Эй, мед куш киа эз вӧв
Некод! Босьт код чер, код ньӧв".
"Кыдз нӧ мӧд ног? Абу морт тай,
Сійӧ вермас ловзьыыы".
"Муса вокъяс, шаньджык, ме ног,
Ӧні гортын кольччывны,
Мед ми кувнысӧ ог торкӧ...
Кулас жӧ ӧд сійӧ коркӧ!"
"Кыдз тэ тӧдан, мый эз кув?"
"Ме ог тӧд, мый сійӧ куліс".
"Вокъяс, каттьӧ сылысь сюв,
Сэсся вӧлись шуӧ: "куліс"".
"Да и сэк на тшӧкмунанныд
Кыв джын вылад! Ягмортлӧн,
Тӧданныд кӧ, быд сюв ловъя,
Миян голяясным гӧгӧр
Сійӧ ачыс каттьысяс
И быдсӧнӧс джагӧдалас.
Сылӧн пиньяс чеччыштасны
Анъяссьыс и сатшкысясны
Мияы яй-лыясӧ пыдӧ.
Коді аддзас Ягморт шой,
Сылӧн синмыс пондас висьны;
Коді кылас Ягморт ним,
Сылӧн бырас пель садьыс".
Веськыд кыв и сӧрӧм
Сідзи сорласисны;
Кывзыны нем лоис —
Бур йӧз разӧдчисны.
Кыдзи дзебанінын
Гажтӧм Помӧздінын,
Пӧдласьӧм быд чом,
Чӧв олӧ быд вом.
1873-1875

 

(ЯГМОРТ ДА ЙӦЛА)

 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . "дерт, сёр
Вынтӧмлы сетны отсӧдантор!"
Ягмортлы йӧла паныд: "Дерт, сёр
Вынтӧмлы сетны отсӧдантор!"
"Он кӧ тэ бур вӧч, гашкӧ лёк ног
Поткӧдлас, Ягморт, сьӧлӧмтӧ шог?"
Ягмортлы йӧла паныд: "Лёк ног
Поткӧдлас, Ягморт, сьӧлӧмтӧ шог!"
"Тӧдтӧм, дерт, сӧрӧ! Кыдз тэ он вӧч,
Ягмортӧй, буртор кулан катӧдз?"
Ягмортлы йӧла паныд: "Он вӧч,
Ягмортӧй, буртор кулан кадӧдз!"
Дзугыля Ягморт сувтіс и шуӧ
Мывкыднас аслыс, видзӧдіг муӧ:
"Тӧдтӧм, дерт, вежас курзьӧдӧм кывсӧ"
Чӧв олӧ йӧла, мукӧдӧс кывзӧ!..
1866.

Иван Куратов.

Реклама Google: