![]() КОМИ КУЛЬТУРА ГРАММАТИКА СЛОВАРИ ЛИТЕРАТУРА МУЗЫКА ТЕАТР ЭТНОГРАФИЯ ФОТОАРХИВ КНИГИ |
![]() | ||
![]() | ТӦЛЫСЬ ГУГА, ШОНДІ БАНА ПИ · Коми Мойд![]() ![]() лас-вылас сар. Сарлӧн пи эм. (Пи гӧтрасян арлыда нин). И пи кӧсйӧ гӧтрасьны да сэсся и муніс невеста корсьны. Мунӧ зэв ылӧ, мӧд муӧ. Невестаяс дорӧ пырис. Куимӧн пукалӧны. Ӧти шуӧ: "Ме шӧвк палялаӧн кужа вурсьыны". Мӧд шуӧ: "Ме кужа пусьыны-пӧжасьыны". А коймӧд шуӧ: "Ме тӧлысь гуга, шонді бана пи кужа вайны". Мойд мойд и эм. Сэсся тӧлысь гуга, шонді бана чужтыны кужысьӧс и ваяс сарлӧн пиыс гӧтыр вылӧ. Сэсся оласны-выласны, оласны-выласны дай тӧлысь гуга, шонді бана пи вайысь коркӧ и нӧбасьны пондас. А важӧн ӧд больнича ни нинӧм эз вӧв, пывсянӧ да кытчӧкӧ, гидӧ да вайлывлісны. Сэсся и пывсянӧ лэччас кага вайны, а сар пи мунас гӧгиньӧс корсьны, пӧчӧӧс. Пӧчӧӧс корсьны мунас, и сылы гӧгиньыд пыдди юмаыд паныдасяс. А юмаыд вӧлӧм ассьыс нывсӧ кӧсйӧ сетны сар пи саяд. Сэсся юмаыд паныдасяс да: — Кытчӧ нӧ мунан? — Ме муна гӧгиньӧс, пӧчӧӧс корсьны. — Ме нӧ тэн не пӧчӧ? Ме не пӧчӧ? — шуӧ юма. — А колӧкӧ, и тэ туян. Сэсся и вайӧдас гӧгиньтӧ пывсянад. А сійӧ бабаыд куим тӧлысь гуга, шонді бана пи ваяс. Юмаыд куим кычипиӧс лӧсьӧдас. Кагаяссӧ шердынӧ пуктас да петкӧдас бабитчигас да шуас: "Уф-уф? Мед лоны тіян лунын морт, а войын — кӧин!" Сэсся и мӧдӧдалас найӧс полеӧ, пӧльыштас да. А куим кычиписӧ катӧдасны сар пилы. Вот пӧ, тӧлысь Гуга, шонді бана питӧ вайны кӧсйис да куим кычипи вайис.
А быть ӧд босьт. Сэсся оласны-выласны, меным висьтавны регыд, а найӧ дыркодь оласны дай мӧдысь пондас нӧбасьны бабаыд. Мӧдысь пондас нӧбасьны да бабаыд ещӧ на и корас, эн нин пӧ сійӧс пӧчӧтӧ вайӧд. Сар пи бара мунас гӧгинь корсьны, и бара сэтчӧ веськалӧ, бара юмаыд воас. Бара воас да бара сідзи мӧдӧдас. Куим тӧлысь гуга, шонді бана пи ваяс. А юмаыд бара босьтас найӧс, шердынӧ пуктас, петкӧдас ывлаӧ да: "Уф-уф! Лунын мед морт лоанныд, а войын кӧинъяс!" Бара куим кычипи катӧдас сар пилы. Квайт кычипи нин лои, а квайт кагаӧс нин лои мӧдӧдӧма кытчӧкӧ полеӧ. Сэсся бара оласны-выласны, оласны-выласны. Сар пиыдлы вывті эз ло лӧсььід, ёна шогалӧ. И коймӧдысь мӧдӧдчас, нӧбасьны пондас бабаыд, да коймӧдысь мӧдӧдчас гӧгиньӧс корсьны. А коймӧдысьнад бабаыд кыдзкӧ гӧгӧрвоас ли, мый ли да ӧтик тӧлысь гуга, шонді бана питӧ пӧдушка пиас сюйис. Пӧдушка пиас сюйис. Сэсся юмаыд и кык кычипи катӧдас сар пилы. Ӧкмыс эськӧ колӧ вӧлі, а кӧкъямыс кычипи лои. Кӧкъямыс кычипи. Но сар пиыд и сэтшӧма скӧрмас да бабатӧ бӧчкаӧ сюяс и мореӧ лэччӧдас. Мореӧ лэччӧдас, а бабаыд на и шуас: "Меным кӧть нин ещӧ пӧдушкаӧс вайӧ". Сэсся пӧдушка сетасны бӧчкаад. Сійӧ перъяс питӧ пӧдушкасьыд, да сійӧ вывті ӧдйӧ пондас сэні быдмыны: войнас — килограмм, луннас — весьт. Плавайтасны, плавайтасны, мореас плавайтасны, плавайтасны; пиыд зэв ӧдйӧ бьодмӧ дай бӧчкаад эз нин понды тӧрны. Бӧчкаад эз понды тӧрны пиыд да шуӧ: "Мамӧ, ме нӧ либӧ чужйыштча?" — Эн на, пиӧ, эн на, гашкӧ, море шӧрасӧсь на ми да вӧямӧ. Сэсся плавайтасны, плавайтасны да мыйкӧ быттьӧ бӧчкаыд гиджгысис, шыыд кылас. Сэсся мыйӧн гиджгыссяс, пиыд и чужйыштчас. И бӧчкаыд потӧ. Бӧчкаыд потӧ дай эня-пиа сэтчӧ берегас и овмӧдчасны, Берегад овмӧдчасны, и пиыд и шуӧ: "Часлы, ме ветла таті гуляйтышта. Гуляйтыштны ветла, да видлыны лоӧ, кытӧн мый керсьӧ". Сэсся муніс гуляйтны, да зэв ыджыд керка сэні море дорад. Керка эм, да керкаад и пырис. Керкаыд эськӧ олан керка, но некод морт абу. "Кодкӧ кӧ олысьяс эм, колӧ дзебсьыны",— думайтчӧ. И дзебсяс. Дзебсьӧмнад олыштас, и пондас кывны локтысьяслӧн шы. Видзӧдӧ: локтісны кӧкъямыс кӧин. Сэтчӧ кӧкъямыс кӧиныд пырисны и шарк пӧрччысялісны да ставыс лоисны тӧлысь гуга, шонді бана зонъясӧн. Сійӧ эз и петкӧдчы. Сэсся муніс да мамыслы пондіс висьтавны: — Вот-вот сэтӧн и сэтӧн кӧкъямыс кӧин локтісны, пӧрччысисньі да ставыс ме кодьӧсь — тӧлысь гуга, шонді банаӧсь. — Сійӧ, муса пиӧй, менам пиян ставыс,— мамыс шуӧ. Сэсся сійӧ нёнь йӧвсӧ пычкас да мам йӧвсьыс прӧскур пӧжалас, прӧскур кодь кӧкъямыс кӧлӧб пӧжалас. — Тайӧс ну,— шуӧ пиыслы,— да сет налы. Сэсся и мӧдысь пиыд каяс, пырас керкаад дай кымын пань куйлӧ, сымын жӧ прӧскур кодь кӧлӧбсӧ пуктас. Сэсся сійӧ дзебсяс бара. Кӧинъяс пырасны, пӧрччысясны и шуӧны: — Кодкӧ волӧма татчӧ. Видзӧд, мый вайӧма. Кодкӧ волӧма. Видласны сёйны да зэв пӧ чӧскыд, быттьӧ пӧ мам кӧра. И кутасны чуксавны: вай пӧ петкӧдчы, коді тэ, нинӧм пӧ ӧд огӧ керӧй! И петкӧдчас — ӧкмысӧд тӧлысь гуга, шонді бана пи. Ёна рад лоасны, зэв ёна любуйтчасны. Сэсся мунасны да мамсӧ вайӧдасны. И сэтчӧ овмӧдчасны. Зэв бура пондасны овны. Сэсся сэті вӧлӧм кутшӧмкӧ дядьӧ мунӧ. Аддзас керкасӧ дай пырас узьны. Тӧдмасяс пиянкӧд. Сэсся мунас дядьӧыд дай коркӧ-некоркӧ сар пи ордад бара узьны пырас. Паччӧр сэрӧгас узьӧ и шензьӧ: "Аттӧ дивӧ: ме эсті зэв ёна ветлывлі да немтор некутшӧм керка эз вӧвлы. Ӧні со сэтшӧм и сэтшӧм керка эм. Да ӧкмыс тӧлысь гуга, шонді бана пи эм дай дасӧд мам",— шуны пондас. А юмаыд, сійӧ нин тані тшӧтш ыджыдӧ пуксьӧ, юмаыд пондас шуны: "Эй, тэ мый сэні висьталан, тэ тай мыйсюрӧсӧ сӧран!". А дядьӧыд ӧтиысь висьталӧ да мӧдысь висьталӧ. И сар пи кылас, да дум вылас усьӧны пияныс. Сэсся сар пиыд мунас да вайӧдас гӧтырсӧ да ӧкмыс тӧлысь гуга, шонді бана пиянсӧ. Да ӧні на олӧны-вылӧны вывті бура. | ![]() |
![]() |
Примечание. Тӧлысь гуга, шонді бана пи. Гижис 1964 воын Г.А.Муравьева Ыб сиктын (Шорйыл грезд) 74 арӧса А.Е.Муравьевалысь. Волшебнӧй мойд. Сюрӧсыс паськыда тӧдса став мирас, роч фольклорын торйӧн нин кутіс нимавны А.С.Пушкинлӧн "Сказка о царе Салтане и его славном сыне царевиче Гвидоне" мойд йӧзӧдӧм бӧрын. Тайӧ текстас вель уна аслыспӧлӧслуныс, кодъяс ёна йитчӧмаӧсь коми фольклор традициякӧд. Шӧвк паляла — вежӧртасыс абу ясыд — либӧ торъя шӧвк сунис, либӧ вурсян кӧлуй. Юма — тадзи Ыбын векджык шыалӧ ёма кылыс — бур йӧзлы пакӧститчысь пӧчӧ.
* * *
Реклама Google: |
Vidhza olan! Vidhza koram! КОМИ КУЛЬТУРА ФОТОАРХИВ |